Tillögur sérfæðihóps ríkisstjórnar til kaupa á húsnæði
Starfshópur sem Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra, skipaði í lok síðasta árs leggur til fjórtán tillögur og breytingar á þeim úrræðum sem fyrir eru til að auðvelda ungu fólki og tekjulágum að komast inn á húsnæðismarkaðinn. Tillögur hópsins voru kynntar í dag á fjölmennum fundi í húsakynnumi Íbúðalánasjóðs. Þær miða m.a. að því að auðvelda fyrrnefndum hópum að safna fyrir útborgun í íbúð og létta hjá þeim afborgunarbyrði lána.
Tillögurnar í heild sinni:
- Tillaga 1 - Startlán. Ríkið veiti viðbótarlán með háum veðhlutföllum og hagstæðum vöxtum til afmarkaðra hópa sem eiga sérstaklega erfitt með að eignast húsnæði. Startlán verði háð því að um hagkvæmt húsnæði sé að ræða sem er í samræmi við þarfir lántaka. Tiltekinn hluti startlána gæti verið tengdur nýjum íbúðum til þess að auka framboð nýs, hagkvæms húsnæðis.
- Tillaga 2 - Eiginfjárlán. Ríkið veiti eiginfjárlán sem geta numið 15-30% af kaupverði og eru án afborgana. Eiginfjárlán lækka bæði þröskuld útborgunar og greiðslugetu og gætu nýst t.d. þeim hópi sem ekki ræður við greiðslubyrði startlána. Eiginfjárlán verði afmörkuð við hagkvæmt húsnæði og hægt að nota þau til að skapa aukinn hvata til byggingar slíks húsnæðis. Höfuðstóll eiginfjárlána tekur breytingum með markaðsvirði íbúðarinnar. Lánið endurgreiðist við sölu íbúðar eða eftir 25 ár. Lántaki má greiða lánið upp fyrr á matsvirði eða í áföngum og hefur hvata til þess því eftir fimm ár reiknast hóflegir vextir á lánið.
- Tillaga 3 - Tekjulágir geti fullnýtt skattfrjálsan húsnæðissparnað. Þeim sem ekki ná að fullnýta árlega heimild til skattfrjálsrar ráðstöfunar séreignarsparnaðar verði heimilt að leggja meira en 4% af launum skattfrjálst í séreignarsparnað til að nýta hámarksfjárhæðina.
- Tillaga 4 - Ráðstafa megi einnig 3,5 prósentustigum lífeyrisiðgjalds skattfrjálst til húsnæðissparnaðar. Heimild til ráðstöfunar allt að 6% séreignarsparnaðar skattfrjálst til fyrstu íbúðakaupa verði útvíkkuð þannig að einnig verði heimilt að nýta 3,5 prósentustig iðgjalds lífeyrissparnaðar til íbúðakaupa eða samtals 9,5% af launum.
- Tillaga 5 - Árleg hámarksráðstöfun verði uppreiknuð og fylgi þróun á verði íbúðarhúsnæðis. Hámarksráðstöfun skattfrjálsrar ráðstöfunar innan hvers árs verði uppreiknuðmeð hliðsjón af þróun íbúðaverðs en það hefur hækkað um 22% frá því fjárhæðin var ákveðin í lögum. Fjárhæðin fylgi framvegis þróun íbúðaverðs.
- Tillaga 6 - Skilyrði um fyrstu kaup verði rýmkað. Skattfrjáls ráðstöfun lífeyrissparnaðar til íbúðakaupa verði einnig í boði fyrir fólk sem hefur einhvern tímann áður átt íbúðarhúsnæði enda hafi það ekki átt íbúð undanfarin t.d. 2 ár og ekki áður fullnýtt úrræðið.
- Tillaga 7 - Skilyrði um samfellda nýtingu verði aflétt. Í stað núverandi skilyrðis um samfellda nýtingu séreignasparnaðar verði heimilt að nýta úrræðið yfir 120 mánaða tímabil með hléum.
- Tillaga 8 - Efla kynningu á úrræðum meðal yngri aldurshópa. Um fimmtungur leigjenda á aldrinum 18-24 ára kveðst hafa lítinn áhuga á að nýta sér skattfrjálsan húsnæðissparnað enda hafði meirihluti þessa hóps ekki kynnt sér úrræðið.
- Tillaga 9 - Vaxtabótum beint að tekjulægri hópum. Kerfi vaxtabóta verði breytt þannig að vaxtabætur verði fyrst og fremst fyrir afmarkaða félagshópa sem eiga sérstaklega erfitt með að eignast íbúð.
- Tillaga 10 - Hvatar til að draga úr notkun verðtryggðra íbúðalána. Ofangreind úrræði um startlán, eiginfjárlán, aukna ráðstöfun lífeyrissparnaðar til íbúðakaupa og vaxtabætur geta verið háð skilyrðum um að önnur fjármögnun íbúðarkaupa sé ekki verðtryggð. Mögulegt er að nýta vaxtabætur sem hvata til að draga úr notkun verðtryggingar.
- Tillaga 11 - Frestun afborgana af námslánum LÍN um fimm ár. Heimilt verði að fresta afborgun af námslánum fyrstu fimm árin eftir kaup á íbúð og/eða fá þegar greiddar afborganir endurlánaðar í tengslum við íbúðakaup. Fyrir hvert ár verði þannig hægt að fresta eða fá endurlánaða allt að 200 þúsund kr. afborgun, samtals allt að 1 mkr á fimm árum.
- Tillaga 12 - Afsláttur af stimpilgjaldi við fyrstu kaup verði 200 þúsund kr. Í stað lækkunar af stimpilgjaldi (0,4% í stað 0,8%) af kaupverði fyrstu íbúðar verði afslátturinn föst krónutala, 200 þúsund krónur. Með breytingunni yrði stuðningurinn sá sami í krónum talið hvort sem keypt er ódýr eða dýr fyrsta íbúð.
- Tillaga 13 - Stuðningur við þá sem kjósa að byggja sjálfir. Íbúðalánasjóður yrði miðstöð upplýsinga fyrir húsbyggendur og kæmi í auknum mæli að fjármögnun slíkra verkefna á fyrri byggingarstigum.
- Tillaga 14 - Valkostir á mörkum eignar og leigu verði efldir. Á meðal þeirra möguleika sem þar koma til greina væri ný löggjöf um blönduð eignarform, aukin uppbygging hagkvæms húsnæðis með búseturétti, kaupleiga innan almenna íbúðakerfisins og meðeign hins opinbera í húsnæði.
